قبل از رسیدن به روزهای صلیب و قیام مسیح از مردگان، اتفاقات بسیاری در رابطه با عیسی ‌مسیح و شاگردان رخ داد. وقایعی که شامل عمل مهم گردهم‌آیی مسیح با شاگردان و مراسم شام آخر می‌شد. مسیح در باغ جتسیمانی ساعات بسیار دردناکی را گذراند و انکار پطرس و گریز شاگردان نیز قسمتی از وقایع مهمی بود که در جریان بود. ولی حقیقت مهم این است که عیسی مسیح بر همه چیز واقف بود و هیچ چیز او را غافلگیر نمی‌ساخت. او خود را به ارادۀ پدر سپرده بود و با عزمی راسخ آماده بود تا بهای نجات انسان را با کفاره خود بر صلیب بپردازد.

انجیل لوقا باب ۲۳ این وقایع را به زیبایی توصیف می‌کند. البته در اناجیل دیگر هم گزارش ساعات قبل از مصلوب شدن مسیح آمده است و از اینکه اناجیل دیگر نیز جزئیات زیادی را به واقعۀ شام آخر اختصاص داده‌اند نشان از اهمیت این واقعه دارد.

فصح (گذر)

قبل از اینکه به شرایط آماده شدن این شام بپردازیم بهتر است بدانیم که شام آخر چه زمینۀ تاریخی در خود داشت. واقعه شام آخر در عید فصح انجام می‌شد که برای یهودیان خاطرات مهمی را یادآوری می‌کرد. فصح در حقیقت از خروج قوم اسرائیل از مصر ریشه گرفته بود. زمانی که خدا وعده داده بود که بلایایی را بر مصریان وارد آورد تا فرعون قوم او را آزاد سازد. از آن جلمه این که نخست‌زادگان مصری باید در اثر دخالت فرشته مرگ جان می‌باختند. قبل از ظهور و نزول بلا دستورالعمل‌های خاصی توسط موسی به بنی اسرائیل داده شد. (خروج ۱۲:‏۱-۱۵). مرگ نخست‌زاده‌ها دامنگیر کسانی که شرایط الهی را رعایت می‌کردند نمی‌شد. طبق فرمان خدا بنی ‌اسرائیل یک بره و یا بز نرینه یکساله و بی‌عیب را می‌کشتند و خون آن را بر سر در خانه خود می‌مالیدند تا فرشته مرگ بر ساکنان آن خانه گزندی وارد نکند. بنی اسرائیل پس از آنکه برای خروج از مصر آماده شدند، شام فصح را که شامل گوشت، نان فطیر و سبزیجات تلخ بود صرف نمودند. انجام آیین فصح در تاریخ اسرائیل هر ساله به‌عنوان یادآوری آنچه خداوند رهایی‌دهنده انجام داده بود برگزار می‌شد.

آماده کردن فصح

در انجیل لوقا باب ۲۲ آیه ۷ آمده است که عیسی پطرس و یوحنا را فرستاد و گفت: «بروید و فصح را به جهت ما آماده کنید تا بخوریم.» لوقا در ادامه گزارش دقیقی از این آماده شدن ارائه نموده است و نشان‌دهنده این است که بره فصح باید ذبح می‌شد. فصح در اورشلیم جشن گرفته می‌شد و باید بره ذبح شده‌ای خورده می‌شد. لوقا در این شرایط از خیانت یهودا و موافقت او با سران یهود خبر می‌دهد. او می‌دانست که شام فصح در کجا صرف می‌شود و همچنین می‌دانست که مسیح بایستی در باغ جتسیمانی دستگیر شود.

در زمان مناسب عیسی با شاگردان در کنار هم نشستند تا مراسم را بجا آورند. در این هنگام عیسی به آنان گفت: «اشتیاق بی‌نهایت داشتم که پیش از زحمت دیدنم این فصح را با شما بخورم.» (آیه ۱۵).

«و نان را گرفته و شکر نموده و پاره کرده، به ایشان داد و گفت: این است جسد من که برای شما داده می‌شود. این را به یاد من بجا آرید. و همچنین بعد از شام پیاله را گرفت و گفت: این پیاله عهدجدید است در خون من که برای شما ریخته می‌شود» (۱۹-۲۱).

خصوصیات شام آخر

شام آخر یک قسمت از وقایعی بود که در آخرین روزهای زندگی عیسی انجام می‌شد و باید اهمیت این واقعه را در پرتو مرگ عیسی بر روی صلیب به‌طور کامل درک نمود. در این شام در حقیقت اعلام حاکمیت و انتقال به عهد تازه‌ای بود که خدا با قوم خود برقرار می‌ساخت و پایان عهد قدیم بود. در حقیقت شام آخر بسته شدن یک فصل قدیمی و گشودن فصلی تازه در نقشه ابدی خدا بود. در جریان این وقایع از گزارش نویسندگان اناجیل به این نکته برخورد می‌کنیم که شاگردان درک درستی از عمق موضوع نداشتند و عیسی نیز زیاد در این مورد توضیح نداد. باید اعتراف کرد که این شام در شرایط خوبی انجام نمی‌شد. ترس همه را فراگرفته بود و شاگردان از وقایعی که در حال اتفاق افتادن بود در گیجی بسر می‌بردند. عیسی تنها کسی بود که می‌دانست چه چیز در حال انجام شدن است. در آیه ۱۵ از باب ۲۲ می‌فرماید: «اشتیاق بی‌نهایت داشتم که پیش از زحمت دیدنم این فصح را با شما بخورم.»

در این شام خبری از تشریفات و مراسم یهود برای عید فصح نیست. این مراسم در حقیقت تغییر و اصلاحی بر مراسم فصح یهودیان بود.

همانگونه که عید فصح یادآور بره ذبح شده بود که برای یهودیان محافظت از مرگ را سبب می‌شد در حقیقت عیسی نیز با شام خداوند اعلام نمود که بره‌ای است که برای نجات انسان و آمدن پادشاهی خدا باید ذبح شود و برای همین باید در این واقعه شادی و وجد نمود.

همانطور که عیسی فرمود باید با برگزاری شام خداوند مرگ او که کفاره گناهان ما بود را به‌یاد آوریم. بره‌ای کامل و بی‌عیب که به قربانی مکرر حیوانات برای همیشه پایان داد. شاید ما نیز همچون شاگردان تا پس از صلیب و قیام مسیح درک درستی از وقایع نداشته باشیم ولی خدا را شکر که همه چیز به همانگونه که عیسی فرموده بود انجام شد و نقشه خدا برای نجات و رهایی انسان توسط مرگ و قیام مسیح تکمیل گردید.